Baxnaano

Ilma Samatar (Maalinguur) iyo ilma Warfaa (Reer Warfaa) oo Reer Cabdille, Ogaadeen ah, ayaa waxaa ka dhexeeyey loolan ku saabsan xagga curadnimada, ugaasnimada, laandheeranimada iyo gobanimada. Waxaa la sheegaa in loolankaasi billowday aabahood Xirsi oo nool, dabadeed wuxuu yeeshay waji suugaaneed markii dad xidid ahaa ay yarad, dhibaad iyo martigalin ku kala eedsheegteen gabayana isugu tiriyeen. Gabayadaasi waxay ka tallaabeen xididkii wax kala tirsanayey, waxaana laysula gudbay loolankii dhabta ahaa ee Warfaa iyo Samatar. Suugaantan baaxadda weyn yeelatay ee ka billaabatay guurkii Canbaro Dheel waxaa qaybtii hore iyo qaybtii dhexeba weerar cuslaa Maalinguur.

Mar dambe, Reer Warfaa waxay maleegeen shirqool laba abwaan oo ruug caddaa ahaa inan-layaalna u ahaa ay Maalinguur kaga horgaynayaan. Labadaa gabayaa waxay kala ahaayeen Maxamuud Cali Beenaleey iyo Cali-dhuux Aadan Goroyo. Reer Warfaa waxay ku hormareen Cali-dhuux oo waxay u direen niman seeddiyaddii ah waxayna ku yidhaahdeen waxaa Reer Cabdille noo soo kaa faray: “waxaan ku go’naa Calidhuux ee ha kala caddeeyo Reer Warfaa iyo Maalinguur midka gobsan” Cali-dhuux shirqoolkii Reer Warfaa ma fahmin, godkii ay u saynsaabeen ayuuna dalaq ku yidhi, wuxuuna soo faray gabay ay ka mid ahaayeen meerisyadan hoose:

Xawadayda kuma iibin karo, maraggii xeeleede

Midna ima xigoo labadan qolo, waan xaq simayaaye

Allaylehe waxaa ila xadhaadh, sida xiniintay ah

Ninka xididkii oo soo martiyay, xeedho la cuslaatay

—

Xaashaa lillee Reer Warfaa, kaa xarrago roone

Maaliguur uma jawaabin Cali-dhuux, waxaana lala wada yaabay laba jilib oo laf hoose, Reer Ugaas Xirsi, isku ah waxa soo dhex galiyay.

Abwaanka labaad oo ahaa Maxamud Cali waa lagu kari waayey dhawr jeer oo laysku dayay in madaxa loo galiyo Maalinguur. Markii ay ka samreen Ina Cali Beenaleey ayey Reer Warfaa dabin kii hore ka khatarsan dhigeen. Nin Gaani Madoobe la odhan jiray oo Reer Dalal ahaa ayaa tiriyey gabay masabid ah oo uu ka dhigay wax Maalinguur tiriyey isagoo ujeedkiisu yahay inuu MaxamuudCali gabaygaa qoonsado weerarna ku qaado Maalinguur. Gaani gabaygiisa waxaa ka mid ahaa:

Inta Bari degtiyo Reer Warfaa, ha is bahaysteene

Ballan qabaha Doolaal Jiciir, haysku biirsheene

Bar hadduu u tari Muumin Cali, haysku badiyeene

Dadka qaarbaa meeriska u dambeeya u wariyey: “bar hadduu u tari Beenaleey, hasyku badiyeene”

Si kastaba ha ahaatee, gabaygaa ayaa MaxamudCali gaadhay horayna wuxuu ula socday shirqoolladii kale ee Reer Warfaa ay Maalinguur ugu col sameeyeen. Wuxuu qaadan waayey in Maalinguur wixii Bari dega oo Maxamud Cali ku jiro ay wada gaadhaan! Wuxuu sidoo kale qaadan waayey in Maalinguur aagga isku ballaadhiyo oo ay gabayga kusoo jiidaan rag uu isagu ka mid yahay oo gabay loo qiray, sheekadanse aan lug ku lahayn. Shakiba ha galo, laakiin Maxamuud ma hubin cidda gabayga tirisay, inan-la-yaalna wuu yahay, wuxuuna iska dhawrayaa isagoon hubsan inuu Maalinguur gabay u mariyo. Haddaba wuxuu tiriyey gabay qaali ah oo la baxay Baxnaano. Waa gabay afeef iyo goodi miidhan ah, wuxuuna yidhi:

Gabaygaan buruudka u lahaa, waan ka baalidaye

Ma billaabin meeshiyo intay, baladu oognayde

Kolkii dunida baasuhu galaan, baafiskii dhigaye

Nin bandiiradii tiiriyeyoo, beylahshaan ahaye

Barmiiseeyemaansada raggii, baasha hayn jiraye

Xalaybaa basada la ii akhriyey, goor habayn badh ehe

Aan boosteeyo caawaan hayaa, burunjidiisiiye.

Bullaxaar magaalada Barbara, Buulyar iyo Awdal

Beerihii Shabeeliyo Busliyo, webiga baaciisa

Burco iyo Baargaal Hobyiyo, badaha liilkooda

Balad Weyne Baydhabiyo Xamar, Baydisleiyo Koonfur

Bilaad Sheekh Xuseen iyo arlada, bilaha loo jeedo

Boholaha Hawaasiyo illaa, badhaha Nayroobi

Barrin Carabka beydkiyo Kabcada, lagu bishaaraysto

Basriyo Xudaydiyo Sanciyo, Cadan bataaxeeda

Baallaha intaa naga jirtee, bada Islaameeda

Dadka badani waa ii ogyahay, baabka maansada e

Badweyn iyo anaa lay yaqaan, bilicdii geeraare

Billaadada wax laga naadiyaa, beydadkaan dhigaye

Bukuluu ninkii ii yidhaa yaan, baddaan galine

Sidii Buluk Talyaani oo xarbiyey oo Xabashi baandheeyey

Burmadiyo siddii miinadaan, wax u baduugaaye

Bastooladaha meeshaan ku rido, laga banjoogowye

Bukurow facay lama tartamin, amase bayd-gaabe

Nin aan meel ka wada beeranahay, baaquliyo caydi

Iyo aniga baandhaha tol waa, layga badiyaaye

Umana baran bahdeey iyo in aan, bi’iyo Daaroode

Shisheeyaha kolkaan baratano, yaan anigu beyshaaye

Gaaniga balaayada dhigayee, huriyey baaruuda

Iyo buugaguu Maxamed Cumar, badiyey kiiskooda

Barri waxaa la weydiin ninkii, bowlahaa furaye

Basarxumo inuu Reer Warfaa, budulka qaadsiiyey

Iyo inay bacdii Maalinguur, baanisanhan keentey

Oo ani intiiBarifadhiday, la igu laan buubshay

Beentiyo runtuba waadhow bay, kala baxaayaane

Aan baxnaansho xaajada halkii, badhida loo saaro

Sida Baalidii dumarka ee, baqarta maalaysey

Ee caanihii uga bateen, baq iyo faarowga

Ee boqorka aaddan u tagtee, baabada u sheegey

Ee yidhi lo´dii kala badh oo, baal u kala qaabi

Ee inuu barooduhu fidnayn, Baafiyuhu sheegay

Dabadeed billaawaha afka leh, baydda lagu gooyay

Ee kureygu buraduu jeclaa, looga soo bixiyey

Ee baabadhuuryadu dabkii, beerka kala boodey

Ee dhuxusha baal kaga nabnayd, baqalyadii qaaday

Ee baladka weyn ee camiran, saartay badhihiisa

Dabadeed bandarigii gubteen, beesad laga qaadin